Nexia TA-ს იურიდიული მიმართულება Nexia Legal, ძირითადად, ორიენტირებულია ბიზნესის მომსახურებაზე.
კომპანიის კლიენტების უმრავლესობა სწორედ ამ სფეროს წარმომადგენლები არიან, შესაბამისად, საერთაშორისო კომპანიისთვის კარგად არის ცნობილი, რა პრობლემები აწუხებს ბიზნესს იურიდიულ სფეროში.
Nexia Legal-ის მიზანია, თავისი წვლილი შეიტანოს სამართლებრივ საკითხებთან დაკავშირებით კლიენტების ინფორმირებულობის გაზრდაში. ამ მიზნით, წინამდებარე სტატიაში მოკლედ გვინდა ვისაუბროთ იმ პრობლემებზე, რომელსაც აწყდებიან მხარეები ფულადი ვალდებულების გადახდევინების საქმეებზე იძულებითი აღსრულების პროცესში. კერძოდ, მინდა შევეხო ქონების იძულებით აუქციონზე რეალიზაციის პროცედურებს და განვიხილოთ მათი ეფექტურობა.
დაინტერესებული მხარისათვის სასამართლოს, არბიტრაჟის თუ სხვა აღსასრულებელი გადაწყვეტილების მიღების ერთადერთ მიზანს წარმოადგენს იმ უფლების ფაქტობრივი რეალიზაცია, რაც მათ შესაბამისი გადაწყვეტილებით მიენიჭათ. სასამართლოს გადაწყვეტილება, სადაც იმპერატიულად არის მითითებული, რომ მოვალეს კრედიტორისათვის თანხა აქვს გადასახდელი, არაფრის მომცემ ფურცლად გადაიქცეოდა იძულებითი აღსრულების მექანიზმების გარეშე. სწორედ იძულებითი აღსრულებისას ხდება დაზარალებული მხარის უფლების რეალური აღდგენა.
ფულადი ვალდებულებების გადახდევინების საქმეებზე იძულებითი აღსრულება მიმდინარეობს მოვალის ქონებაზე აღსრულების მიქცევის გზით. აღსრულების შედეგად, ერთი მხრივ, კრედიტორმა უნდა დაიკმაყოფილოს თავისი მოთხოვნა, ხოლო, მეორეს მხრივ, მოვალე არ უნდა დაზარალდეს ზედმეტად. ამ მხრივ მნიშვნელოვანია, რომ მოვალის საკუთრებაში არსებული ქონება გაიყიდოს საბაზრო ფასში ან საბაზრო ფასთან მიახლოებულ ფასში. შეიძლება ითქვას, რომ აუქციონზე ქონების მაღალ ფასში რეალიზაციით იძულებითი აღსრულების ორივე მხარე არის დაინტერესებული. დღეს მოქმედი კანონმდებლობა, ასევე, მისი აღსრულების სისტემა, ამ მიზანს ვერ აღწევს. არსებობს გარკვეული მიზეზები, რომელთა გამოც ქონების მაღალ ფასში რეალიზაცია ვერ ხერხდება.
პირველ რიგში უნდა შევეხოთ იძულებითი აუქციონის ჩატარების პროცედურებს. მოქმედი წესის მიხედვით, კერძო პირების სასარგებლოდ, ქონების იძულებითი რეალიზაციის მიზნით ტარდება სამი აუქციონი. პირველ აუქციონზე ქონების საწყისი ფასი შეადგენს ქონების შეფასების აქტში მითითებული საბაზრო ღირებულების 75%-ს. თუ პირველ აუქციონზე არ მოხდა ქონების რეალიზაცია, აღსრულების ეროვნული ბიურო აცხადებს პირველ განმეორებით აუქციონს. პირველ განმეორებით აუქციონზე ქონების საწყისი ფასი შეადგენს ქონების შეფასების აქტში მითითებული საბაზრო ღირებულების 50%-ს. თუ ქონების რეალიზაცია პირველ განმეორებით აუქციონზედაც არ მოხდება, აღსრულების ეროვნული ბიურო აცხადებს მეორე განმეორებით აუქციონს. მეორე განმეორებით აუქციონზე ქონების საწყისი ფასი შეადგენს ქონების შეფასების აქტში მითითებული საბაზრო ღირებულების 5%-ს. თუ ქონების რეალიზაცია მეორე განმეორებით აუქციონზედაც არ მოხდება, ქონება თავისუფლდება იძულებითი რეალიზაციის განმახორციელებელი კრედიტორის სასარგებლოდ დადებული ყადაღისაგან. აღნიშნულ ქონებაზე იმავე მოთხოვნასთან დაკავშირებით იმავე კრედიტორის სასარგებლოდ სააღსრულებო წარმოება აღარ განხორციელდება. აღნიშნული ქონება უბრუნდება მოვალეს.
როგორც ვხედავთ, კანონმდებლობა უშვებს შესაძლებლობას, რომ ქონება შეიძლება გაიყიდოს საბაზრო ფასზე გაცილებით დაბალ ფასად. მაგალითად, ბოლო აუქციონზე, სადაც ქონების საწყისი ფასი შეადგენს საბაზრო ღირებულების 5%-ს, იმის გათვალისწინებით, რომ მინიმალური ბიჯი ასევე 5 პროცენტია, ქონება შეიძლება გაიყიდოს საბაზრო ღირებულების 10 პროცენტადაც კი. ასევე მნიშვნელოვანია, რომ ზოგადი წესის მიხედვით, აუქციონის ხანგრძლივობა არ უნდა იყოს 7 დღეზე ნაკლები და 10 დღეზე მეტი. სამივე აუქციონის ჩატარების შემთხვევაში, ქონების რეალიზაციის პროცესი გაგრძელდება მაქსიმუმ 30 დღის განმავლობაში. ნებისმიერი პირისათვის, ვისაც კი გაუყიდია საკუთარი უძრავი ქონება, ცნობილია, რამდენი ხანი სჭირდება უძრავი ქონების რეალიზაციას საბაზრო ღირებულებით. 30 დღიანი ვადა ნამდვილად არ არის საკმარისი იმისათვის, რომ მოიძებნოს მყიდველი, რომელიც ქონებას საბაზრო ფასში შეიძენს.
თავად იძულებით აუქციონზე რეალიზაციის ფაქტიც გარკვეულ გავლენას ახდენს ქონების რეალიზაციის ფასზე. ბევრისათვის ე.წ. „წართმეული“ ქონების შეძენა მორალურად გაუმართლებელია. აღნიშნული დისკომფორტის დაძლევის შესაძლებლობას ხშირად მხოლოდ ქონების დაბალ ფასში რეალიზაცია იძლევა. შესაბამისად, თუ ქონება იაფად არ გაიყიდა, იძულებით აუქციონზე მისი შეძენის მსურველები შეიძლება არ გამოჩნდნენ. მნიშვნელოვანია ასევე ისიც, რომ სახელმწიფო საკმაოდ არაეფექტურ მექანიზმებს სთავაზობს ქონების შემძენს ქონების სწრაფად დაუფლების მიზნით. თუ ყოფილ მესაკუთრეს სურს ქონებაზე მფლობელობის დიდი ხნის განმავლობაში შენარჩუნება, მას აქვს საკმაოდ ბევრი მექანიზმი, რომ გაწელოს გამოსახლების პროცესი. ვინაიდან შემძენმა იცის, რომ ქონებიდან ძველი მესაკუთრის გამოსახლების პროცედურას საკმაოდ გრძელვადიანი სასამართლოს დავა შეიძლება დაჭირდეს, ნაკლებად დათანხმდება მის შეძენაზე საბაზრო ფასში.
იმისათვის, რომ დაიცვან თავიანთი უფლებები, კრედიტორები ხშირად თავად ყიდულობენ სარეალიზაციოდ გატანილ ქონებას ბოლო აუქციონზე, რომ არ დაუშვან მისი მიზერულ ფასში რეალიზაცია ან ყადაღისაგან გათავისუფლება. ბევრი ბიზნესისათვის აღნიშნული საქმიანობა საერთოდ არ წარმოადგენს ინტერესის სფეროს, თუმცა, სამართლებრივი რეალობა მათ სხვა გზას არ უტოვებს. ქონების დაბალ ფასში შეძენით მათ რჩებათ ბერკეტები საკუთარი თანხის მისაღებად, მაგალითად, მოახდენენ ქონების რეალიზაციას საბაზრო ფასში, ან მიაღწევენ შეთანხმებას მოვალესთან მისთვის ქონების დაბრუნების პირობით. მსგავსი ქმედებების საჭიროება კიდევ ერთხელ მიუთითებს იმაზე, რომ სახელმწიფო ვერ უზრუნველყოფს მოვალის ქონებიდან მაქსიმალური შესაძლო თანხის ამოღებას და რომ აღსრულების პროცედურები გარკვეულწილად დახვეწას საჭიროებს.
მნიშვნელოვანია ის გარემოებაც, რომ უფლებრივად დატვირთული ქონების შეფასების შემთხვევაში, აღსრულების ეროვნული ბიურო საბაზრო ფასის დადგენისას და იძულებითი აუქციონის საწყისი ფასის განსაზღვრისას არ ითვალისწინებს უფლებრივ ნაკლს. მაგალითად, თუ 100 000 ლარის ღირებულების ქონება დატვირთულია იპოთეკით, რომლითაც უზრუნველყოფილია 70 000 ლარის ვალდებულება, ცხადია ქონების ღირებულება 30000 ლარს უნდა შეადგენდეს (100 000 ლარს გამოკლებული 70 000 ლარი). არავინ შეიძენს ქონებას ამ თანხაზე უფრო ძვირად. თუმცა, აღსრულების ეროვნული ბიუროს მიერ ქონების შეფასებისას მოქმედებს ასეთი წესი: „შეფასების მიზნებისათვის იგულისხმება, რომ ეს შესაფასებელი ქონება არ არის დატვირთული არანაირი შეზღუდვებით და სასესხო ვალდებულებებით“. შესაბამისად, პირველ აუქციონზე საწყისი ფასი იქნება 75000 ლარი, პირველ განმეორებით აუქციონზე – 50 000 ლარი და მეორე განმეორებით აუქციონზე 5000 ლარი. ცხადია, რომ ვაჭრობა მხოლოდ მეორე განმეორებით აუქციონზე შეიძლება შედგეს. პირველი და პირველი განმეორებითი აუქციონების ჩატარებას შედეგი ვერ მოყვება. შედეგად ქონების რეალიზაციის შანსი მცირდება. აღნიშნულ პრობლემაზე ყურადღება გაამახვილა საკონსტიტუციო სასამართლომაც თავის 2019 წლის 28 მაისის გადაწყვეტილებაში (საქმე N 2/2/867). სასამართლომ აღნიშნა, რომ ქონების შეფასების და აუქციონის საწყისი ფასის განსაზღვრის პროცედურა დასახვეწი იყო. აღნიშნული გადაწყვეტილებით საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო რეგულაცია, რომელიც ადგენდა რომ მეორე განმეორებით აუქციონზე ქონების საწყისი ფასი უნდა ყოფილიყო ნული ლარი. სამწუხაროდ გადაწყვეტილებას მნიშნელოვანი შედეგი არ მოყოლია. იუსტიციის სამინისტრომ მხოლოდ მეორე განმეორებითი აუქციონის საწყისი ფასი გაზარდა ნული ლარიდან 5 პროცენტამდე, ხოლო სხვა საკითხებს არ შეხებია, რაც ვფიქრობ მხოლოდ ფორმალურ ცვლილებას წარმოადგენს და რეალურ სურათს არ ცვლის.
ყოველივე ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე, აღსრულების პროცედურებს საკმაოდ ბევრი ხარვეზი გააჩნია. მხოლოდ მათ იმედად ყოფნამ შესაძლოა ბიზნესი საკმაოდ დააზარალოს. სიტუაციიდან ყველაზე რეალურ გამოსავალს წარმოადგენს კონტრაგენტებთან ხელშეკრულებების გაფორმება შესაბამისი უზრუნველყოფით, ასევე, კონტრაგენტების სათანადო შესწავლა მათთან ხელშეკრულების გაფორმებამდე. მსგავსი მიდგომა ახდენს რისკების სტაბილიზაციას და ბიზნესს მყარი განვითარების საშუალებას აძლევს. ჩვენს იურიდიულ გუნდს ბოლო პერიოდში სულ უფრო ხშირად მიმართავენ ბიზნესის სფეროს წარმომადგენლები მსგავსი სერვისის მიღების სურვილით. როგორც ჩანს, ბიზნესი ნელ-ნელა ცვლის ძველ მიდგომებს და ახალ პრაქტიკაზე გადადის, რაც დადებით ტენდენციად შეიძლება მივიჩნიოთ.
როგორც პრაქტიკამ გვიჩვენა, ხელშეკრულების გაფორმების ეტაპზე ბევრი სამომავლო რისკის შემცირება არის შესაძლებელი. იმ კომპანიებს, რომელთაც გადაწყვიტეს კონტრაგენტებთან ხელშეკრულებების გაფორმება ჩვენი რეკომენდირებული უზრუნველყოფითა და სისტემით, საკმაოდ შეუმცირდათ ფულადი დანაკარგები.
დაბოლოს, ზემოთ განხილული პრობლემების მოგვარების მიზნით დადებითი შედეგის მომტანი იქნებოდა შემდეგი საკითხების მოწესრიგება: პირველ რიგში, ქონების აუქციონზე რეალიზაციისას, საწყისი ფასის განსაზღვრისას უნდა ხდებოდეს უფლებრივი ტვირთის გათვალისწინება. ასევე, ქონების შემძენს უნდა ჰქონდეს საკმარისი გარანტიები, რომ შეძლებს შეძენილი ქონებით სარგებლობას. ამისათვის, უნდა ხდებოდეს კანონის განუხრელი დაცვა სასამართლოსა და აღსრულების ეროვნული ბიუროს მიერ და ქონების სხვისი უკანონო სარგებლობიდან გამოთხოვის საქმეებზე დავის განხილვა და გადაწყვეტილების აღსრულება უნდა მოხდეს კანონით განსაზღვრულ ვადებში. აუქციონზე ვაჭრობაში ფართო საზოგადოების ჩართვის მიზნით კარგი იქნებოდა უფრო მეტი მარკეტინგული რესურსების გამოყენება.
წინამდებარე მასალა მომზადებულია მკითხველისათვის ზოგადი ინფორმაციის მოწოდების მიზნით. მისი გამოყენება არ არის რეკომენდებული კონკრეტული შემთხვევების მოსაწესრიგებლად. დამატებითი ინფორმაციისა და კონკრეტული რეკომენდაციებისთვის შეგიძლიათ მიმართოთ Nexia Legal-ის იურისტებს.
